Bruksizm, czyli mimowolne zaciskanie lub zgrzytanie zębami, to coraz częstszy problem zarówno wśród dorosłych, jak i młodzieży. Objawia się wzmożonym napięciem mięśni żucia, bólami w obrębie twarzy i karku, a także uszkodzeniem powierzchni zębów. W ujęciu interdyscyplinarnym, skuteczne leczenie bruksizmu wymaga współpracy ortodonty, fizjoterapeuty stomatologicznego i często również psychologa lub logopedy.
Celem terapii jest ochrona zębów oraz normalizacja napięcia mięśniowego. Ponadto, przywrócenie równowagi układu stomatognatycznego oraz nauka prawidłowych wzorców ruchowych żuchwy i postawy ciała.
Przeczytaj również: Biosubstancje w terapii trądziku i blizn potrądzikowych – jak poprawić kondycję skóry?
Bruksizm – patomechanizm i jego wpływ na układ mięśniowo-szkieletowy
Bruksizm jest zaburzeniem parafunkcyjnym, w którym dochodzi do nadmiernej aktywności mięśni żwaczy, skroniowych i skrzydłowych. Powoduje to przeciążenie stawu skroniowo-żuchwowego (SSŻ), zaburzenia w obrębie okluzji i kompensacyjne napięcia mięśni szyi oraz obręczy barkowej. Długotrwałe przeciążenie prowadzi do mikrourazów w obrębie torebki stawowej i mięśni. To z kolei z czasem skutkuje napięciobólami twarzy, bólem głowy, uczuciem ciężkości żuchwy i ograniczeniem jej ruchomości.
Z punktu widzenia ortodontycznego, przewlekły bruksizm może deformować zgryz, powodować ścieranie koron zębowych, przemieszczenia zębów i utratę stabilności okluzji. Fizjoterapeutycznie natomiast obserwuje się zwiększoną aktywność mięśniową w spoczynku, ograniczoną elastyczność tkanek miękkich i zaburzenie propriocepcji w obrębie żuchwy.
Diagnostyka interdyscyplinarna – rola ortodonty i fizjoterapeuty
Proces diagnostyczny w przypadku bruksizmu powinien obejmować zarówno analizę zgryzu i kontaktów okluzyjnych, jak i ocenę funkcjonalną mięśni oraz stawów. Ortodonta Wrocław bada relację szczękową, symetrię ułożenia zębów, linie zwarcia i możliwe wady zgryzu, natomiast fizjoterapeuta Poznań ocenia palpacyjnie napięcie mięśni żucia, zakres ruchomości SSŻ, jakość toru ruchu żuchwy oraz kompensacje w odcinku szyjnym i piersiowym.
Dopiero po zebraniu pełnych danych możliwe jest zaplanowanie zintegrowanego programu terapii, który obejmuje zarówno korekcję okluzji, jak i pracę manualną oraz reedukację mięśniową.
Terapia manualna jako fundament leczenia funkcjonalnego
Terapia manualna stawu skroniowo-żuchwowego to podstawowe narzędzie fizjoterapeuty w leczeniu bruksizmu. Celem jest przywrócenie prawidłowej mobilności stawu, redukcja napięcia mięśniowego i odciążenie struktur torebkowych. Fizjoterapeuta stosuje m.in. techniki mobilizacji stawu, rozluźnianie mięśniowo-powięziowe, terapię punktów spustowych oraz neuromobilizację nerwu trójdzielnego.
Terapia obejmuje nie tylko okolice twarzy, ale również kręgosłup szyjny, obręcz barkową i mięśnie dna jamy ustnej, które współpracują z układem żucia. Włączenie ćwiczeń oddechowych, reedukacji postawy oraz nauki relaksacji mięśni żwaczy pozwala osiągnąć trwałe efekty i zapobiec nawrotom.
Kompleksowy plan leczenia – ortodoncja i fizjoterapia razem
Leczenie bruksizmu i napięciobólów twarzy powinno opierać się na trzech filarach:
- Terapia ortodontyczna – korekcja wad zgryzu, przywrócenie prawidłowych kontaktów okluzyjnych, zapobieganie przeciążeniom.
- Fizjoterapia stomatologiczna – terapia manualna, ćwiczenia reedukacyjne, normalizacja napięcia mięśniowego, poprawa funkcji SSŻ.
- Modyfikacja nawyków i edukacja pacjenta – nauka świadomego rozluźniania, praca nad redukcją stresu, kontrola pozycji spoczynkowej żuchwy.
Dzięki połączeniu tych elementów możliwe jest uzyskanie nie tylko poprawy komfortu pacjenta, ale także stabilizacji efektów leczenia ortodontycznego oraz długofalowej ochrony stawu skroniowo-żuchwowego.